Sa akong tan-aw adunay pipila ka mga pulong ang mamatikdang nahimong paborito karon. Usa na niini mao ang “Amen.” Tingali nagpadayag kini sa unsa may nagapatigbabaw nga gibati karon. Ug kini kasagarang i-type isip tubag kon ang gi-post halimbawa sa facebook usa ka pag-ampo, pulong sa Dios o larawan ba kaha sa usa ka santo o unsa mang butang nga giilang sagrado. Mamahimo ang kasagarang gibati mao ang kalibog, kabalaka uban sab diha ang panghinaot nga masolbar ra ug matapos na ang kalisod. Ug mamahimong alang sa uban ang mabungat na lamang niining panahon sa krisis, nga may kahulugan mao kining upat ka letrang pulong nga A-m-e-n. Upat ra ka letra. Sayon isuwat, pero usahay pagkalisod gayod litokon susama sa pulong “Sorry.”
Ingon sa uban ang pulong “Amen” lalom kuno ug kahulugan. Una, nagpasabot daw kini ug pagtoo, pag-ila sa pagkatinuod. Kung sa iningles pa, ang “amen” nagpasabot ug “It is true.” Tinuod kanang imong gisulti. Tinuod kining akong gidawat. Dili ba usahay bisan sa balay kung mangasaba gani ang nanay ug daw alingogngog, pabalik-balik na lang ang mga linya, ang batan-on motubag na lang dayon dala pahiyom o mug-ot ba kaha sa usa ka makusog nga “Amen!” Ikaduha, ang “Amen” nagpasabot sab nga “I do.” Dili lang kana tinuod pero buhaton sab nako. Matud pa sa uban, sa kasal nagaingon ang nagahigugmaanay ug “I do”, dili lang panaad kundi usa ka buhat susama sa pagtugyan sa kaugalingon ug pagkahisama sa gidawat. Niining lockdown, daghang nanggahi! Imbes “amen” nahimong pinasukong “amin” ilabi na ug wala pa ang dawatunong rasyon. Tingali resulta sa kapuol ug kagutom. Ug dili malilong nga naay pipila, sumala sa atong madungog sa mga balita, nga unahon gihapon ang kaugalingon bisan aduna pay paigong pagkaon sa ilang panaksan. Hinaut dili ni mahisama sa akong nasinati niadtong panahon sa krisis sa pagkaon duha na ka tuig ang minglabay. Sa dihang namaligya mi ug bugas nga NFA (maayo baya sab ug kalidad) aron makapalit ang pobre, adunay usa ka tawong namugos nga mopalit ug lima ka kilo kay kuno iyang ipakaon sa iyang mga iro! Amin gihapon!
Ikaduhang pulong: ang gamhanang “NO”.
Susama sa “No to Covid 19”. “No Face Mask, No Entry”, “No Quarantine Pass, No Admittance.” Mga pasidaan aron dili hitakdan. Pahimangno sa ngalan sa proteksyon. Sa akong lantaw, niining panahon sa lockdown usa sa masakit nga pulong nga daw mangluya ka kung imong madungog, alang sa uban mao ang pulong “no” o “dili”. Susama niadtong akong naestorya nga usa ka inahan nga matud pa niya tungod sa lockdown giingnan siyag “no entry sa ta ron” buot pasabot “wa sa tay trabaho ron.” Kay matud pa wala nay ikasweldo kaniya. Midugang siya sa pagsaysay nga nag-arawan ra siya ug niining lockdown hain man siyag makaon. Nakadawat tuod siyag lima ka kilong bugas gikan sa barangay ug usa ka gamayng de-latang pinya, pero dili man kini makalahutay. Dugang pa, aduna siyay anak nga dalaga nga kinahanglag tambal isip maintenance kay kon dili makainom, “ambot”, matud pa niya, “nganong manggahi man siya.” Ang nakaapan matud pa dili na dawaton sa parmacia ang iyang resita kay lagi “expire” na. Dili siya makapaGensan aron magparesita sa ilang doctor kay iquarantine man noon siya. Mitapos siya sa pag-ingon, “lisod kaayo ning pobre ta. Apan niining “lockdown” misamot kalisod kay dili ta makalihok. Nakaagi man ko ug kalisod sab niadtong panahon sa Martial Law pero lahi ni nga kalisod karon.” Nahitabo ang among paghinabi human ideklara sa gobernador ang lockdown sa tibuok probinsya. Kagabii nakadungog ko sa radyo nga ang Pangulo namulong nga kung magsigeg pabadlong mamahimong mapugos siya sa pagdeklara ug “Martial Law” aron lang mahunong ang pagtakod-takod. Nah, kon madungog kaha ni ni Manang, unsa kahay iyang bation? Dobleng “lockdown!”
Karon mikusog ang kampanya sa pagsuporta ug pag-amping sa mga “frontliners” apil na sa mga gisuspekang hitakdan. Resulta kini sa pipila nga "gipakatawo" man hinoon ang pulong “no” ngadto sa buhat pinaagi sa dili pagrespeto ug pagdawat sa hinungdang nahadlok nga hitakdan. Hinaut susama sa kasinatian sa manag-uyab, ang “no” dili magpabiling “no” kondili mahimong “on” as in “stay safe”. Dili pag-abog, dili diskriminasyon.
Ikatulong pulong: “Extension.” Buot ipasabot “lugway”, “dugang”, “sugpon”. Nindot paminawon ilabi na ug naa kay “loan”. Extended ang pagbayad sa utang. Makapaluag sa dughan. Karong panahon sa “lockdown” daghan ang nagdeklara ug “extension”. Kompanya. Ahensya. Kooperatiba. Dili sa magbayad sa bill o bayranan. Ang uban, dala utong naga-ingon “sala---mat.” Pero pagkahuman sa “lockdown”, suyod tanan, walay buhin kundi nagkadugang busa mamahimong bayran ang suma-total. Asa man magkuha niini? Wala nay sweldo kay gi-advance na man ug pang-apod-apod niadto pa lang pagsugod. Usa sa dili makalipay nga madungog sa pagkakaron mao ang pagkabit nianang pulong “extension” sa tinagang “lockdown”. Madungog gyod nimo sa mga tawo ang pagpanghupaw og mga panikas batok niining kagaw. “Extension” nagdala sa pangutanang kanus-a man ni mahuman? Extension nagpasabot ug dugang mga adlaw ug hataas nga panahon pero limitado ang espasyo ug komunikasyon. Extension nga unta ang pasabot “sugpon” susama sa kamot aron maabot ang uban, paggawas sa kaugalingon. Apan nganong karon kung gapuson ang mga kamot daw nahimo na man noong dalaygon? Extension - hinaut dili mahagbong sa Extinction.
Image credit: https://cdn.theatlantic.com/thumbor/Tc_Qr8oOv9Z8b1KzZ-ApMUyiS_c=/41x19:1877x975/960x500/filters:format(png)/media/img/mt/2020/03/Atlantic_quar_relationship_2/original.png