Si Santo Papa Francisco nagkanayon, "The true shepherd", "is one who seeks to walk in front, among, and behind the people: in front, to point out to them something of the way ahead; among them, to feel with the people and not to go wrong; and behind, to assist the stragglers and to allow the people, with its own nose for these things, also finds for itself the right paths" (video message to participants of the International Conference "A Politics Rooted in the People," April 15, 2021).
Kung atong mamatikdan, ang kasagarang balita sa pagkakaron nga hikit-an, mabasahan ug madungog sa telebisyon, newspaper, radyo apil na sa social media aduna’y kalambigitan sa pulitika. Sayo pa kaayo pero mora na sab ug piyesta.
Sa pag-utingkay sa mga files akong nakaplagan ang pipila ka mga punto nga nahisuwat nga asa kasagaran sa mga ideya niini gikuha ug gihubad gikan sa mga nagkaidayang dokumento apil na ang pipila ka mga importanteng dokumento sa Simbahang Katoliko.
Sa mga gihatag nga pagpasabot kaniadto ilabi na sa panahong magpahigayon ug “political education,” ginapaabot ang puntong may pipila ka mga naobserbahang nagpabiling dili maayong sistema sa pamulitika sa Pilipinas:
1. Tradisyunal – Kanunay manaad ug magpasigarbo sa mga nabuhat o gustong buhaton. Naggamit ug daghang salapi aron mamalit ug boto, kandidato, COMELEC, military, pulis ug pribadong armadong grupo.
2. Daynastiya sa Politika – Mapasigarbuhong magsulti nga kon dili tungod sa ilang pamilya wala gayud nagmaayuhan ang panginabuhi sa katawhan ug mao nga ang ilang pamilya lamang ang angayang molingkod aron mapadayon ang mga proyekto sa apuhan, amahan, igsuon, bana, ig-agaw ug uban pang kauban sa pamilya. (Uyuan- Congressman, Amahan- Gobernador, Inahan- Mayor, Igsuon- Mayor o SB member ug uban pang myembro sa pamilya adunay mga posisyon sa gobyerno.
3. Patronage Politics – Usa ka klase sa pamolitika nga kon asa ang mga botante nahiktan ang ilang panginabuhian sa mga TraPo gikan pa sa ilang mga katigulangan. Tungod sa utang kabubut-on, bisa’g niabot na ang panahon nga nagtindog na sila ug kinaugalingon, padayon gihapon ang ilang paghangad sa maong politiko. Ang politiko usab padayon ang pagpaningil sa utang kabubut-on sa mga botante.
Aduna pay laing porma sa dili maayong sistema sa pamolitika nga nag pabilin hangtud sa pagkakaron. Ang problema lamang niini, nidulot na kini ug nahimong kabahin sa atong pang inadlaw’ng panginabuhi ug maglisod na kita ug pag-ila kon unsay pwede ug dili pwedeng buhaton, kon unsay dautan ug dili dautan, immoral ug dili immoral tungod kay anaa na kini sa atong pamatasan, panggawi ug kinaiya.
Ug niining panahon sa pandemya ug social media, unsa may tan-aw nimong bag-ong motumaw nga matang ug pamaagi sa pamulitika?